O CHUO realizou en 2023 un total de 358.089 probas de imaxe entre os pacientes ourensáns
O pasado venres 8 de novembro celebouse o Día Internacional da Radioloxía, data para poñer en valor o labor esencial que desempeñan radiólogos e técnicos superiores en imaxe para o diagnóstico (TSID) no coidado dos pacientes, dando relevancia a todo o equipo do servizo de Radioloxía e salientando que o paciente sempre está no centro do proceso asistencial.
Supón ademais un data ideal para coñecer o rol que xoga esta especialidade na saúde das persoas. Grazas á radioloxía hoxe en día pódense curar fracturas, poñer próteses adecuadas a cada situación, observar a evolución e desenvolvemento dos fetos e poder coñecer a condición real dun cerebro. E todo isto, sen ter que someter a unha persoa a cirurxía ou outro tipo de intervencións dolorosas.
Por terceiro ano consecutivo, continúa o lema “Radiólog@s e TSID, acompañando ao paciente”, subliñando a importancia destes profesionais en todas as fases do proceso médico: desde o diagnóstico inicial ata o tratamento e o seguimento. Este 2024, ademais, poñen especial atención na sustentabilidade, destacando como as prácticas responsables poden facer que o sistema sanitario sexa máis eficiente e respectuoso coa contorna.
Segundo o Xefe de Servizo de Radioloxía da Área Sanitaria, Manuel Fernández Carrera Soler, “O radiólogo actual non é só un especialista que interpreta imaxes e realiza informes, senón un clínico máis, un médico consultor que resolve as dúbidas doutros especialistas, que participa activamente nos comités multidisciplinares e realiza non só diagnóstico, senón tamén intervencionismo minimamente invasivo guiado por imaxe”.
O pasado ano 2023 se realizaron en Ourense 358.089 probas de imaxe para detectar ou realizar seguimento a moitas patoloxías, das cales, un 58 % son radiografías, mentres que o 13 % son tomografía computarizada (TC ou TAC), 12 % ecografías, 10 % resonancias magnéticas (RM), 3 % mamografías e o 2 % outras probas de imaxe médica. Tamén cómpre subliñar o elevado número de procedementos de radioloxía vascular e intervencionista que ao longo do pasado ano realizaron máis de catro mil procedementos.
O médico radiólogo é a persoa que decide a mellor proba a realizar, o profesional sanitario que analiza e interpreta as imaxes para dar un diagnóstico, e no caso do intervencionismo, o médico que realiza o tratamento.
As técnicas de imaxe máis habituais
A radioloxía simple (“as placas de raios X”) segue sendo a exploración máis realizada nos servizos de radiodiagnóstico. As vantaxes da súa utilización son sobradamente coñecidas: ampla dispoñibilidade, fácil realización, reproductibilidad, custo, seguridade e gran rendemento diagnóstico especialmente en valoración do tórax e lesións do óso.
A tomografía computarizada (TC) tamén utiliza raios X, pero neste caso non obtén unha imaxe única nun só plano. O tubo vira ao redor do paciente emitindo raios X que son recolleitos por unha placa con múltiples detectores. Realízase un varrido do territorio para explorar e mediante procesamento informático obtéñense as imaxes volumétricas coas que reconstruír en calquera plano do espazo ou en forma tridimensional. A TC ten unha gran resolución espacial permitindo ver lesións milimétricas que non son detectables nos estudos de radioloxía simple e pola súa rapidez e precisión, é a técnica ideal para a patoloxía urxente, permitindo estudos de corpo completo nunha única e rápida exploración.
A mamografía é outra proba baseada nos raios X, que se utiliza para o estudo do tecido mamario. É a técnica fundamental dos programas de detección precoz do cancro de mama e xunto coa ecografía e a RM, son os grandes piares do manexo da patoloxía mamaria.
A ecografía é unha técnica de diagnóstico por imaxe que utiliza os ultrasóns como fonte de produción de imaxes. Polo seu custo, dispoñibilidade, portabilidad, versatilidade e posibilidade de realizar unha exploración dinámica escoitando activamente ao paciente é unha técnica que ten unha altísima rendibilidade diagnóstica e múltiples campos de aplicación. A principal limitación da ecografía vén determinada polas alteracións á transmisión do son no óso e no aire, o que fai que a ecografía teña dificultade para avaliar estruturas con aire (como o pulmón) ou protexidas por óso.
A resonancia magnética (RM) é unha técnica de diagnóstico radiolóxico baseada na resposta dos tecidos ao ser sometidos a un campo magnético moi potente e excitado mediante pulsos de radiofrecuencia. O funcionamento é complexo e implica múltiples procesos físicos. Os estudos son máis longos e a colaboración do paciente é moi importante. A seguridade é un elemento fundamental na proba, sendo imprescindible coñecer se o paciente é portador dalgún dispositivo incompatible. Esta técnica permite obter imaxes en múltiples planos e secuencias que proporcionan unha información tanto morfolóxica como funcional. E a súa principal vantaxe sobre outros métodos de imaxe é a alta resolución de contraste que permite estudar os tecidos con gran detalle e faia especialmente útil para a valoración do sistema nervioso, estrutúralas músculo-articulares e estudar lesións viscerales.
En todas as probas de imaxe poden empregarse medios de contraste, que son fármacos específicos que favorecen a visualización e o estudo de tecidos, cavidades ou lesións. A finalidade dos medios de contraste non é só o estudo morfolóxico das estruturas, senón que tamén poden achegar información funcional e dinámica e permiten distinguir tecidos sans de enfermos. Os principais contrastes son gastrointestinales, intracavitarios e intravasculares. En todas as técnicas de imaxe é o radiólogo, como médico especialista, é o que planifica como debe realizarse a exploración, determina se o contraste é necesario ou se fan falta probas complementarias para completar a valoración do paciente.
Ademais da vertente diagnóstica, a Radioloxía ten unha faceta cada vez máis Intervencionista. Todas as técnicas radiolóxicas permiten realizar procedementos intervencionistas, tanto para o diagnóstico (puncións con agulla fina ou biopsias con agulla grosa) como para o tratamento, aumentando día a día o número de patoloxías que poden ser tratadas con técnicas minimamente invasivas polos radiólogos intervencionistas. A selección da técnica máis adecuada vai depender das características da lesión e do paciente, a dispoñibilidade de equipamento e a experiencia dos radiólogos.
Ademais, nos últimos anos, aproveitando as características dixitais da imaxe médica, están a incorporarse novas aplicacións informáticas que melloran o proceso diagnóstico ou a intelixencia artificial que permite automatizar algunhas tarefas de clasificación e mesmo de detección de lesións.
Uso da Intelixencia artificial
O Servizo Galego de Saúde está xa utilizando intelinxencia artificial para mellorar os seus diagnósticos e aliviar a súa sobrecarga de traballo. En concreto iniciou a implementación de IA para facilitar aos médicos de familia a detección temperá de patoloxías a partir de radiografías, sen necesidade de esperar o diagnóstico dun radiólogo.
O uso de IA na atención primaria galega foi implementado progresivamente en varios centros de saúde desde hai uns meses e na área sanitaria de Ourense, Verín e O Barco de Valdeorras estase a implementar desde o mes de outubro. Este sistema non pretende substituír ao radiólogo, senón actuar como un apoio para os médicos de familia na detección de anomalías visuais nas probas de imaxe.
Algunhas das vantaxes desta ferramenta son fiabilidade, acerto elevado, garantía clínica e aforro de tempo. Nesta primeira fase o algoritmo está validado para actuar no ámbito músculo esquelético relacionadas con ósos e tórax, onde as tecnoloxías baseadas en IA xa probaron ser eficaces.
Esta ferramenta está deseñada para identificar posibles lesións ou anomalías nas radiografías, como fracturas ou nódulos sospeitosos, o que podería permitir unha atención máis áxil e, nalgúns casos, mesmo iniciar tratamentos temperáns antes de que o radiólogo emita un informe definitivo. Polo tanto os médicos de Atención Primaria conseguen acceder ao resultado máis rápido para poder descartar unha lesión ou ter un diagnóstico e poder tomar a decisión adecuada, como a derivación a outro especialista.