Os pacientes de psiquiatría de Ourense amosan a súa obra na exposición internacional de Art-Brut ‘Ao Cubo’
Unha escolma das obras dos pacientes de psiquiatría de Ourense, no marco da iniciativa “ArteEspida” de Piñor, forman parte da exposición internacional de Art-Brut “Ao Cubo”, que reúne este mes, no Centro Joaquín Roncal de Zaragoza a tres colectivos que promoven a creación de autores con diversidade psíquica: ArtEspida; Andar de Nones de Aragón, e o Taller de Creacións Artístico-Gráficas do Centro Terapéutico e de Investigación de Nonette, en Clermont Ferrand (Francia).
A exposición da visibilidade ao traballo destes tres espazos creativos, que manteñen unha estreita e longa colaboración desde hai anos, desde ámbitos distintos pero complementarios. Aínda que cada espazo ten o seu estilo e contexto (saúde mental ou ámbito cultural), todos comparten unha filosofía común: a aposta pola singularidade e o respecto polo suxeito, inspirados na psicanálise. Esta mostra inclusiva está organizada pola Fundación Nudos e TEAdir-Aragón, da que xurde a iniciativa “Andar de Nones” Espazo creativo para persoas con diversidade funcional.
ArtEspida coincide cos outros integrantes do cubo en que nos seus talleres non se “ensina a pintar”, senón que inventan lugares onde a vida acontece, onde a arte nace sen moldes, desde o humor, o vínculo, a liberdade. Son como eles mesmos definen “lugares onde se pode estar ben, onde a palabra non é a única vía de expresión, onde a creación convértese en paixón”. E é precisamente grazas a esa paixón que xorde a obra, pero tamén algo máis: un vínculo, un amarre á vida, aos demais, ao desexo de existir e de compartir.
ArtEspida: Espazo Libre de Creación
Esta non é a primeira exposición de ArtEspida, que xa participou en outras mostras colectivas e levou, en 2023, ao Centro Cultural Marcos Valcarcel “Arte e Loucura: Escoitar cos ollos”, un percorrido pola arte como expresión e terapia ante a dor psíquica, por medio dunha escolma das obras realizadas polos pacientes, ao longo dos últimos 60 anos da historia asistencial da psiquiatría ourensá, de Toén a Piñor, co obxectivo de poñer esta colección en valor e dar recoñecemento aos seus autores.
ArtEspida xurde en Piñor como proxecto clínico terapéutico, asentado na arte como ferramenta, co obxectivo de rescatar e dar proxección á memoria dos pacientes do pasado, silente na obra artística de Art Brut “rescatada” do Hospital Psiquiátrico de Toén e, tamén, crear un espazo de libre creación, capaz de dignificar a arte emerxente fora de ataduras e estigmas.
Arte como ferramenta e terapia
No Día Internacional da Arte, recoñecido en 2019 pola UNESCO, coincidindo coa data de nacemento de Leonardo Da Vinci, desde o Servizo de Psiquiatría lembran que, desde sempre, a arte é unha das maneiras de aliviar o sufrimento psíquico, en todas as culturas, ou como dí a Organización das Nacións Unidas para a Educación, a Ciencia e a Cultura: un medio para que as persoas poidan expresar ideas, conciencia social, críticas e reflexións, utilizando distintos recursos plásticos, sonoros ou lingüísticos.
ArtEspida é un espazo de creación libre, orientado terapéuticamente, aberto tamén a pacientes non ingresados que decidan participar, no que ademais colaboran artistas interesados nos procesos creativos subxacentes, que desde o outro da razón que irrompe sen coñecementos académicos previos.
Ademais é tamén un proxecto de humanización, que usa a arte como núcleo para abrir o hospital a sociedade, como catalizador da inclusión social e de loita contra o estigma asociado ao sufrimento mental. Deste xeito Piñor convértese nun espazo creativo, compartido entre pacientes e artistas que, coa súa presenza no hospital, ten efectos nas dinámicas hospitalarias, rompendo as barreiras simbólicas dun suposto lugar pechado, de exclusión e mesmo de reclusión.
En verbas dunha das súas promotoras, a psiquiatra Chus Gómez, “ArteEspida é un proxecto transintitucional e global, serve á humanización e dinamización hospitalaria, promove a ruptura de discursos estereotipados, abre o hospital ao mundo, loita contra o estigma e a marxinación, potencia a investigación clínica e terapéutica, articula sanidade, sociedade e cultura é dicir: Aspira á inclusión social e pon un límite á segregación”.