Un equipo do Campus de Ourense lidera un ambicioso proxecto para automatizar a inspección das vías de alta velocidade
Un equipo da Universidade de Vigo, en colaboración coa empresa Copasa, está a levar a cabo o proxecto estatal Airis. Este proxecto ten como finalidade dixitalizar e automatizar a inspección das vías de ferrocarril de alta velocidade mediante tecnoloxías avanzadas, co obxectivo de mellorar tanto a eficiencia económica como a seguridade destas infraestruturas.
Baixo o nome Adaptative and Intelligent Railway Inspection System, o proxecto recibiu un financiamento de 568.906,62 euros a través da convocatoria de colaboración público-privada 2023 da Agencia Estatal de Investigación, do Ministerio de Ciencia, Innovación e Universidades, con apoio dos fondos europeos NextGeneration. Por parte da Universidade de Vigo, participa o grupo de Sistemas Aeroespaciais e de Transporte-Aerolab, con sede na Escola de Enxeñaría Aeronáutica e do Espazo do campus de Ourense e pertencente ao Instituto de Física e Ciencias Aeroespaciais (Ifcae). A iniciativa está coordinada por Higinio González, profesor e investigador da UVigo. Participan ademais os investigadores Fernando Veiga, subdirector do grupo de investigación, Eduardo Ríos e Enrique Aldao. O socio empresarial do proxecto, Copasa (Sociedad Anónima de Obras y Servicios), é unha multinacional de orixe ourensá con ampla experiencia no desenvolvemento de infraestruturas.
Desafíos no sector ferroviario
Os responsables do proxecto destacan que un dos principais retos do sector ferroviario é optimizar a rendibilidade das liñas de alta velocidade. Estas vías requiren un mantemento máis esixente que as convencionais, o que incrementa significativamente os custos de construción, inspección e conservación, chegando a ser ata tres veces superiores aos das liñas ferroviarias tradicionais. Este aumento repercute directamente no prezo final para os usuarios e afecta á demanda do servizo.
Tecnoloxía e innovación
Neste contexto, Airis busca impulsar a modernización do transporte ferroviario mediante o desenvolvemento de ferramentas innovadoras que reduzan os custos de inspección e mantemento. Para iso, o proxecto baséase en tecnoloxías como a intelixencia artificial, a dixitalización e as estratexias de mantemento preditivo. O equipo está a traballar na creación de sistemas de inspección e algoritmos de procesamento de datos que automatizarán as revisións das vías, minimizando a intervención humana e permitindo unha recolección de información máis frecuente e precisa.
O obxectivo é implementar, para o ano 2026, un sistema de inspección centralizado que recolla datos a través dunha rede inalámbrica 5G. Este sistema utilizará sensores ópticos instalados en dresinas que circulan polas vías. Esta tecnoloxía será capaz de identificar diversos problemas de mantemento, como gretas nas travesas, ausencia de elementos de fixación, alteracións na xeometría do balastro ou a presenza de materiais non desexados, como area en vías en placa.
O sistema está deseñado para instalarse nunha dresina, aínda que pode escalarse para traballar con varias delas de forma sincronizada a través dun sistema de alarma central. Ademais, será capaz de procesar os datos en tempo real a velocidades de ata 75 km/h e enviar alertas a unha estación central no caso de detectar anomalías no mantemento das vías. Unha das vantaxes de Airis é a súa capacidade para adaptarse á diversidade dos elementos que conforman as infraestruturas ferroviarias, o que facilita un mantemento preditivo máis eficiente.
Continuación dun proxecto anterior
Airis é a continuación dun proxecto previo, Railway Inspection and Information Model (RIIM), desenvolvido polo mesmo equipo da Universidade de Vigo e Copasa entre finais de 2021 e 2024. Neste proxecto, creouse un prototipo de sistema de inspección centrado na detección de fisuras nas travesas e no estado dos elementos de fixación do carril e do balastro.
Desde a Universidade de Vigo, destacan a importancia de dar continuidade a esta colaboración público-privada, xa que lles permite seguir avanzando en tecnoloxías innovadoras con aplicacións prácticas para mellorar a calidade e a seguridade do servizo ferroviario.